ភាពវឹកវរ និងបំណុលវ័ណ្ឌករ ក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទី ១
ភាគទី ២
នៅអាល្លឺម៉ង់ របបរាជានិយមរបស់ព្រះបាទ Wilhem II ត្រូវដួលរលំ ហើយបង្កើតទៅជារបបសាធារណរដ្ឋ ដែលគេឲ្យឈ្មោះថា សាធារណរដ្ឋវ៉ៃម៉ា (Weimar)។ តំបន់អាល់សាស់-ឡូរ៉ែន (Alsace-Lorraine) ដែលអាល្លឺម៉ង់ធ្វើសង្គ្រាមដណ្តើមបានពីបារាំង កាលពីអំឡុងសង្រ្គាមអាល្លឺម៉ង់-បារាំង ឆ្នាំ១៨៧១ ត្រូវបានកាត់ប្រគល់ទៅឲ្យប្រទេសបារាំងវិញ ។ លើសពីនេះទៅទៀត អាល្លឺម៉ង់ ដែលជាប្រទេសចាញ់សង្រ្គាម ត្រូវគេបង្ខំឲ្យសងការខូចខាត រហូតដល់ទៅជាង រាប់ពាន់លានដុល្លារ ដល់ប្រទេសដែលជាអ្នកឈ្នះសង្រ្គាម។ សន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពក្រុង Versailles ក៏បានតម្រូវផងដែរឲ្យអាល្លឺម៉ង់កាត់បន្ថយចំនួនកងទ័ពឲ្យនៅយ៉ាងច្រើនបំផុតត្រឹម ១០ម៉ឺននាក់ ហើយការផលិតគ្រឿងសព្វាវុធធុនធ្ងន់ ដូចជា រថក្រោះ យន្តហោះចម្បាំង និងនាវាចម្បាំងធំៗក៏ត្រូវបានហាមឃាត់។ ការដាក់កម្រិតបែបនេះ ត្រូវបានធ្វើឡើង ក្នុងគោលដៅបញ្ចៀសកុំឲ្យមហិច្ឆតាឈ្លានពានពង្រីកទឹកដីរបស់អាល្លឺម៉ង់ត្រូវផ្ទុះឡើងវិញ ហើយបង្កទៅជាសង្រ្គាមសាជាថ្មីទៀត។
ការដែល អាល្លឺម៉ង់ ចាញ់សង្គ្រាមនេះ ដែរ បានធ្វើឲ្យប្រជាជន អាល្លឺម៉ង់ ក៏ដូចជាវិរះជនដែលបានដុតបញ្ឆេះសង្គ្រាមលោកលើកទី ២ គឺ អាហ្វ ហ៊ីត្លែរ ដែលជឿជាក់ថា ទាហានអាល្លឺម៉ង់នៅលើសមរភូមិមិនចាញ់ប្រៀបគូសត្រូវនោះទេ ក៏ប៉ុន្តែ មេដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលអាល្លឺម៉ង់បែរជាបានប្រកាសចុះចាញ់សង្រ្គាមទៅវិញ ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យប្រជាជាតិអាល្លឺម៉ង់ទាំងមូលត្រូវទទួលរងនូវភាពអាម៉ាស់ ព្រមទាំងត្រូវគូសត្រូវសង្កត់ ក តាមរយៈការដាក់លក្ខខណ្ឌយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ និងដោយអយុត្តិធម៌ នៅក្នុងពេលចុះសន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពនៅ Versailles នៅថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩១៩។ កំហឹង និងភាពអាម៉ាស់នេះហើយ ដែលត្រូវបានហ៊ីត្លែរ យកមកធ្វើជាឧបករណ៍នយោបាយ ដើម្បីឡើងកាន់អំណាច នៅប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយមកទៀត។
ក្រោយចប់សង្គ្រាម ស្ថាប័នអន្តរជាតិដ៏ថ្មីស្រឡាងមួយក៏ត្រូវបានបង្កើតឡើងដែរ គឺ “សង្គមប្រជាជាតិ” (League of Nations) ក្នុងបេសកកម្មដោះស្រាយនូវសុខសន្តិភាពនៅទូទាំងពិភពលោក។ ក៏ប៉ុន្តែ ទាំងការបង្កើតសង្គមប្រជាជាតិ និងទាំងការដាក់កម្រិតផ្នែកយោធាដល់អាល្លឺម៉ង់ មិនបានទទួលជោគជ័យក្នុងការបញ្ចៀសពិភពលោកពីសង្រ្គាមសាជាថ្មីទៀតនោះទេ ។ ប្រជាជនអាល្លឺម៉ង់ជាច្រើនយល់ថា សន្ធិសញ្ញាក្រុង Versailles មានភាពអយុត្តិធម៌ច្រើនចំពោះអាល្លឺម៉ង់ ហើយមិនយូរប៉ុន្មាន រដ្ឋាភិបាលអាល្លឺម៉ង់ក៏ចាប់ផ្តើមឈប់គោរពទៅតាមបម្រាម ដែលមានចែងនៅក្នុងសន្ធិសញ្ញាសន្តិភាព ហើយបានលួចផលិតគ្រឿងសព្វាវុធទំនើបៗ និងផ្តើមឲ្យបង្កើតកម្លាំងទ័ពរបស់ខ្លួនឡើងវិញ។ ចំណែកឯសង្គមប្រជាជាតិវិញ គឺជាស្ថាប័នដែលគ្មានអំណាច ដោយសារតែបណ្តាប្រទេសធំៗមួយចំនួន ក៏ដូចជា សហរដ្ឋអាមេរិក បានបដិសេធមិនព្រមចូលជាសមាជិក ។ នៅ ២០ឆ្នាំ ក្រោយការបញ្ចប់សង្រ្គាមលោកលើកទី១ សង្រ្គាមលោកមួយថ្មីទៀត ក៏ត្រូវផ្ទុះឡើង នៅឆ្នាំ១៩៣៩ ហើយសង្រ្គាមថ្មីនេះបង្កឲ្យមានការខូចខាតកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរជាងសង្រ្គាមលោកលើកទី១ទៅទៀត៕
រៀបរៀងដោយ ស្តេចផារាអង់
ព័ត៌មានថ្មីៗ
